Over pesten en gepest worden

Het hing al een tijdje in de lucht. Die middag voelde niet goed. Ik was 10 en ik bleef nog wat dralen op school. De juf vond dat ik alle klusjes in de klas wel had gedaan. Iedereen was weg. Ook ik moest richting huis. Op het paadje achter de kerk verschenen ze ineens vanuit de bosjes. Ze waren met z’n drieën. Ik wilde doorlopen, maar ze sneden me de pas af. Met een flinke zet werd ik tegen de muur geduwd. Op hun gezichten een vuile grijns. Er werd wat geplaagd, een scheldwoord hier en daar, een schijnbeweging. Ik was het wel gewend. En toen flikkerde het staal voor mijn ogen. Een mes. Met een paar woorden maakten ze het mij duidelijk: Dat mes was niet voor mij. Ergens deze week zou ik mijn hond ermee aantreffen, het mes in zijn buik wel te verstaan. En daarmee raakten zij mij recht in mijn hart. Want mijn hond was mijn vriendje. De enige die er altijd voor me was en tegen me aan kwam zitten als ik verdrietig was. Zonder woorden, maar met alle empathie en troost die ik nodig had. En ik wist dat ik hem niet kon beschermen. Omdat ik naar school moest, omdat ik niet geloofd zou worden, omdat... De onmacht, dat alleen staan, je niet kunnen verweren. Dat is de kern van pesten.

Is pesten noodzakelijk?

Deze week laait de discussie over pesten weer op, naar aanleiding van de dood van Tim Ribberink. Veel mensen die ontzet zijn, die roepen dat pesten strafbaar moet worden. Soms echte verontwaardiging. Ook veel loze one-liners. Op Twitter stelt @EdwinKorver (lees hier de twitterdiscussie) dat pesten noodzakelijk is, het zou de hiërarchie in een groep bepalen. Net zoals apen met bijten en vechten de rangorde in hun groep vaststellen. Er zullen dan leiders op staan die grenzen stellen, betoogt hij. Helaas weten ‘gepesten’ maar al te goed dat die leiders zich vaak in geen velden of wegen vertonen. Dat pesten meestal buiten het zicht gebeurt van diegenen die grenzen kunnen stellen. Dat pesten niet goed te stoppen is, omdat het altijd gebruik maakt van de onmacht. En ook dat de pesters meestal handelen vanuit hun eigen onzekerheid.

Terugvechten?

Schelden doet geen pijn. Gewoon terugvechten, met een grap of zo, werd mij voorgehouden. Maar met mijn 10 jaar was ik nog niet zo spitsvondig. En bovendien kreeg ik het gevoel dat ik het over mezelf afriep, want ik ging toch zo snel huilen. En ja een huilebalk, daar hebben maar weinigen sympathie voor. De leraren en volwassen om mij heen in ieder geval niet. De onmacht die je voelt, tekent je voorgoed. Je beschermt jezelf, door een flinke muur rondom je hart te bouwen. Of door je af te zonderen. Mensen niet meer dicht bij te laten komen. Of door alvast (verbaal) vooruit te vechten. Ik geloof dat het geholpen zou hebben, als indertijd erkend zou zijn dat ik gepest werd. Als ik begeleid zou zijn om mij te leren mij te verweren. Als ik terug had mogen vechten. Maar ik leerde “de eer aan mezelf te houden”. Dat vechten of schelden mij net zo slecht zou maken als de pesters. 

Hoe zou ik zijn als ik niet gepest was?

Het gesprek op Twitter (hoezo oppervlakkig medium?) ging uiteindelijk over of de gebeurtenissen je hebben gemaakt tot wie je bent, en of je daar blij mee bent. Jazeker heeft het mij gevormd, in positieve èn negatieve zin. Ik ben er harder door geworden en vecht vaak al, voordat het nodig is. Dat komt soms heftig aan bij mensen om me heen, vooral die me niet zo goed kennen. En je komt bij mij niet heel snel in m’n hart. Ik kijk nogal de kat uit boom, in die zin. Maar ik heb ook geleerd om voor mezelf op te komen. Om te vechten voor mijzelf, boven mezelf uit te stijgen en trots te zijn op mezelf. Toch vraag ik me soms wel eens af, wie ik was geweest als ik niet was gepest. Zou ik zachter zijn, voor mezelf en voor de mensen om me heen?

Pesten mag nooit!

Maar ik blijf me verzetten tegen de stelling dat pesten een ‘noodzakelijkheid’ is om krachten tussen mensen in groepen vast te stellen, dat het onderdeel is van de ontdekking van het individu. Natuurlijk gebeurt dat, ook onder kinderen, in omgang en spel en soms wat hardhandiger. Het wordt pesten en dus verwerpelijk, als het gaat om mensen te kwetsen, te pakken op hun zwakke plek, om hen weerloos te maken in hun onmacht. Dan moeten er anderen opstaan en de hand reiken. Of dat nu ouders, leraren of omstanders zijn. Dat is ieders verantwoordelijkheid. En dat gebeurt veel te weinig, ook omdat onderschat wordt hoe erg het is. Bedenk goed, dat pesten zich onder de oppervlakte afspeelt, bij voorkeur uit het zicht. En als je dus een pesterij waarneemt, dit meestal het topje van een hele grote ijsberg is. Lees de verhalen van de ouders en school van Tim die niet in de gaten hadden wat er in zijn leven afspeelde. De wonden die pesten achterlaat zijn diep en hard. Dat verdient niemand.

Tot slot nog een mooie column, van Marijn de Vries, die misschien wel geen wielrenster was geworden als ze niet gepest was? Wat een krachtig mens.